İskelet Sistemi

İSKELET SİSTEMİ
Canlı vücuduna belli bir şekil veren ve yumuşak organları koruyan,vücuda diklik ve sertlik sağlayan destek dokular iskelet sistemini oluşturur.Bitkilerde pek doku ve sert doku, hayvanlarda ise kas ve kemik doku destek sistemini oluşturur.

Bir Hücrelilerde Destek ve Hareket Sistemi
Bir hücrelilerde organik maddee silisyum oksit,kalsiyum karbonat gibi inorganik maddelerin oluşturduğu salgı,destek yapılarını oluşturur.Bir hücrelilerde genellikle dış iskelet yapısı görülür.Bir hücrelilerde hareket kamçılar,siller,yalancı ayaklarla gerçekleştirilir.
Amip:Yalancı ayak
Öglena:Kamçı
Paramesyum:Sillerle

Taksi (Yer Değiştirme=Göçüm)Hareketleri:
Bir hücreliler aktif olarak göçüm hareketi yaparlar.Taksi hareketi uyarana bağlı olarak ya uyaran yönünde (taksi +) ya da uyarana zıt yönde (taksi -)gerçekleşir. Örneğin,Öglenanın ışığa yönelmesi (+)fototaksidir. Paramesyumun kimyasal maddeden kaçması (-)kemotaksidir.

Bitkilerde Destek ve Hareket
Selüloz çeper bitkiye şekil kazandırma ve desteklik görevi yapar.Ayrıca turgor basıncıda desteklikte etkilidir.Susuz kalan bir bitkinin,turgor basıncı düşünce, yaprakları buruşur,çiçekleri solar,ancak su verilince tekrar eski haline döner.Bitkilerde desteklik görevi yapan pek ve sert dokular bulunur.Hücre çeperi pektin ve selülozla kalınlaşarak pek dokuyu(kollekima),lignin birikerek sert dokuyu oluşturur.Yine bitkilerde iletim demetleride destekliğe yardımcı olurlar.

Bitkide Hareket:
Bitkiler bir uyarı olduğu zaman durum değiştirme hareketi yaparlar.Bu hareketlere irkilme hareketleri denir.Bitkilerde irkilme uyarılma yönüne bağlı olursa tropizma(=yönelme),uyaranın yönüne bağlı olmazsa nasti(=ırganım)hareketleri adını alır.

Tropizma Hareketleri
a-Fototropizma:Bitkinin yaprak veya gövdesinin ışığa yönelmesi (+)fototropizma,kökün ışıktan kaçması(+)fototrpizmadır.
b-Jeotropizma:Kökün yerçekimi doğrultusunda büyümesi (+)jeotropizma,gövdenin yerçekimine zıt büryümesi (-)jeotropizmadır
c-Higrotropizma:Bitki kökünün nemli topraktaki suya yönelmesi (+)higrotropizmadır.
d-Kemotropizma:Bitki kökünün gübreye yönelmesi (+) kemotropizmadır,asitten kaçması ise (-)kemotropizmadır.
e-Termotropizma:Isıya yönelim olayı termotropizmadır.
f-Traumatropizma:Yaraya yönelim olayıdır.
g-Haptotropizma:Engele yönelim hareketidir.Sarmaşıkların dokunduğu yere sarılması(+)haptotropizma,köklerin engellerden kaçması(-)haptotropizmadır.

Nasti Hareketleri
a-Termonasti:Ortam sıcaklığına bağlı ırganım hareketleridir.Lale bitkisinde hava sıcaklığının düşük olduğu günün ilk saatlerinde kapalı,öğlen saatlerinde açık olması
b-Sismonasti:Küstüm otunun sarsıntıyla yapraklarını bir yönde kapatması
c-Tigmonasti:Böcekcçil bitkilerin böcek yakalamak için yapraklarını kapatması
d-Fotonasti:Sarmaşık bitkilerinde ışık varlığında çiçeklerin açılması,ışık yokken çiçeklerin kapanması

Omurgasız Hayvanlarda Destek ve Hareket Sistemi
Süngerlerde:Silisyumoksit ve kalsiyumkarbonat kristallerinden oluşmuş iç iskelet bulunur.
Halkalı Solucanlarda:Hidrolik iskelet bulun ur.Vücut sıvısı ile kas desteklik sağlar. Yumuşakçalarda:Vücudu örten sert bir kabuk bulunur.Bu kabuğa dış iskelet denir.İskelet kalsiyumkarbonat (kalker) oluşur.Dış iskelet koruyucudur.Ancak ağırdır,hareketi zorlaştırır.Yumuşakçalarda kabuk değiştirme yoktur.Kabuk kenarlardan halkalar şeklinde eklenerek büyür.
Eklembacaklılarda:Protein,lipit,kitin ve kalsiyum karbonattan oluşmuş bir dış iskelet bulunur.Bu iskelete kaslar içten bağlanır.Bu iskelet büyümeye engel olmaz çünkü zaman zaman atılarak yeni bir iskelet salgılanır.
Derisidikenlilerde:Deri altında kalkerden oluşmuş bir iç iskelet bulunur.Vücut yüzeyindeki bu dikenler iç iskelete bağlanırlar.

Dış İskeletin Özellikleri:

• Vücut dışında sertleşmiş kısımdır.
• Üzerinde vücut örtüsü yoktur.
• Kara hayvanlarında hem koruyucu hem de su kaybını önleyicidir.
• Kaslar iskelete içten bağlanır.
• Hareketi zorlaştırır.

İç İskeletin Özellikleri:

• Vücut içinde sertleşmiş kısımdır.
• Üzerinde vücut örüntüsü bulunur.
• Hareketi kolaylaştırır.Kaslar iskelete dıştan bağlanır.
• Büyümeye engel değildir.

İnsanda Destek ve Hareket Sistemi
İnsanda hareket,kas,kemik ve eklemlerin birlikte çalışmasıyla gerçekleşir.
1.Kemik Yapısı Ve Çeşitleri:
İnsan iskeletinde kemikler periost denilen kemik zarı ile sarılıdır.Bu zar kemiğin kalınlaşmasını,beslenmesini ve onarımını sağlar.Tüm kemik çeşitlerinde sert kemik doku ve süngerimsi kemik doku bulunur.Süngerimsi kemik dokuda kırmızı kemik iliği bulunur.Uzun kemiklerin gövde kısmında ise ilik kanalı denilen bir boşluk ve bu boşlukta da sarı kemik iliği bulunur.Sarı kemik iliğinde bol miktarda kan damarı mevcuttur ve burada akyuvar çeşitleri üretilir.
a-Uzun Kemikler:İki ucu şişkin,silindir şeklindeki kemiklerdir.Kol ve bacaklarda görülür.Bu kemiklerin şişkin bölgelerinde kırmızı,gövdedeki kanalda ise sarı ilik bulunur.
b-Kısa Kemikler:Genişliği ve eni aynı olan kemiklerdir.Kısa kemiklerde kemik kanalı bulunmaz.Omurgadaki omurlar,el ve ayak bileklerindeki kemikler örnek olarak verilebilirler.
c-Yassı Kemikler:Genişliği fazla olan kemiklerdir.Göğüs kemiği,kaburga kemikleri,leğen kemiği,kürek kemiği ve kafatası kemikleri yassı kemiklerdendir.
d-Düzensiz Şekilli Kemikler:Yüz kemikleri ve kulaktaki çekiç,örs,üzengi kemikleri örnek verilebilir. Baş İskeleti: 22 Gövde iskeleti: 65 Üyeler iskeleti: 120 Toplam: 207 kemik bulunur.

Eklem yapısı ve çeşitleri
Kemikler yan yana ve uç uca geldiklerinde görevlerine ve hareket durmlarına göre aralarında bağlantı yaparlar.
Oynamaz Eklemler:Kafatası gibi iskeletin hareket etmeyen kısımlarındaki kemiklerde görülürler.Kemikler çok sıkı şekilde girinti ve çıkıntılarla birbirlerine bağlanırlar. Bu eklem yapısında eklem sıvısı yoktur.Örn:Kafatası kemikleri

Yarı Oynar Eklemler:Hareketleri sınırlı olan eklemlerdir.Örn:omurlar (omurlar ayrıca ligamentlerle birbirlerine bağlanırlar.),çene kemiği.

Oynar Eklemler:Hareketli eklemlerdir.Bu eklemlerde iki kemik arasında sinoviyal boşluk ve boşlukta da sinoviyal sıvı olduğundan kemikler serbestçe hareket ederler.Sinoviyal boşluk içinde sinoviyal zar vardır.Bu zar kan ve lenf damarlarından sinoviyal sıvıyı süzmeye yarar.Eklemin üzerinde,eklemi koruyan eklem kapsülü bulunur.

Kemiğin Oluşumu:
Kemiklerin oluşumunda kalsiyum,fosfat oranları (tiroit-paratiroit hormonları),beslenme ile alınan mineraller,deriden salgılanan hormonlar (Dvitamini oluşumu) ve genetik faftörler kemiğin oluşumunda etkilidir.
Parathormon
Paratiroid Bezi-------------------> Kan'da kalsiyum az ise ,
Kalsitonin
Tiroid Bezi -----------------------> Kanda kalsiyum fazla ise,
Parathormon,kanda kalsiyum azalınca kemikten kana kalsiyum geçişini hızlandırır. Kalsitonin,Kanda kalsiyum artınca kandan kemiğe kalsiyum geçişini sağlar.

KAS SİSTEMİ:
Kasların Özellikleri
Kas hücreleri birleşerek kas liflerini,kas lifleride birleşerek kas dokuyu oluşturur.
Kaslar kasılma ve gevşeme özelliğine sahip olup iskeleti hareket ettirir ve vücudun yaklaşık yarısını oluştururlar.
Kaslar kimyasal enerjiyi hareket enerjisine çevirerek organları çalıştırır, ve vücudu hareket ettirirler.
Kaslar bulundukları yere göre ve yapacakları işe göre yassı,iğ ve halkasal olmak üzere üç çeşittir. Ağızda,bağırsaklarda halkasal. Kol ve bacak kemikleri çevresinde iğ (mekik) şekilli. Göğüste yassı şekilli kaslar bulunur. Kaslar üç çeşittir:
Düz Kaslar

• Otonom sinir sistemine bağlıdır.
• Hareketleri yavaş,uzun süreli ve ritmiktir.
• İstemsizdirler.
• Mekik şeklinde,ince ve uzun yapılıdırlar.
• Tek çekirdekli,beyaz renklidirler.
• Genelde iç organlarda bulunurlar.

Çizgili Kaslar

• Merkezi sinir sistemine bağlıdır.
• Hareketleri hızlı ve kısa sürelidir.
• İstemli çalışırlar.
• Silindirik yapılıdırlar.
• Çok çekirdekli ve kımızı renklidirler.
• Genelde iskelet kaslarında bulunurlar.

Kalp Kası

• Otonom sinir sistemine bağlıdır.
• Yavaş,uzun süreli ve ritmik çalışır.
• İstemsiz hareket ederler.